 Dolina Jaworzynki, Hala Gąsienicowa, Murowaniec, Czarny Staw Gąsienicowy, Karab, Dolina Gąsienicowa, Baczań
Jaworzynka – dolina w Tatrach, stanowiąca wschodnie odgałęzienie Doliny Bystrej.
Topografia
Odgałęzia się od Doliny Bystrej w Kuźnicach na wysokości 1014 m. Otoczenie doliny stanowią: od wschodu Boczań i Skupniów Upłaz, od południa Wielka Kopa Królowa, Mała Kopa Królowa i Kopa Magury, od zachodu północno-zachodnie ramię Kopy Magury w którym wznoszą się Jaworzyńska Czuba, Zawrat Kasprowy i Jaworzyńskie Czoła. W górnej części dolina rozgałęzia się – orograficznie prawe odgałęzienie tworzy Długi Żleb podchodzący pod Przełęcz między Kopami, zaś lewe to Żleb pod Czerwienicą wcinający się między stoki Małej Kopy Królowej i Kopy Magury. W górnej części doliny, na stokach Jaworzyńskich Turni, znajduje się nieudostępniona turystycznie Jaskinia Magurska.
W orograficznie prawych zboczach doliny poniżej Skupniowego Upłazu wznoszą się liczne skały i turniczki: Cyganka, Cycek, Cygan, Parzące Turnie, Mnich, Krzemionka, Wołowa Turnia i Gruba Turnia. Skałę Mnich (8 m wysokości) Władysław Cywiński uważa za jedną z najtrudniej dostępnych w całych Tatrach. Zdobył ją Robert Janik.
Opis doliny
Dolina wyżłobiona jest całkowicie w skałach wapiennych. Jest wąska i długa, wyglądem przypomina wąwóz, a jej zbocza są strome. Dolna część doliny, na której znajduje się polana Jaworzynka z szałasami, jest niemal całkowicie płaska i pozioma. W dnie doliny znajduje się koryto potoku Jaworzynka, jednak woda spływa nim tylko po większych opadach, dolina ma bowiem podziemne odwodnienie. Sprawia to, że w dolinie jest cicho. Turyści dawno już doceniali walory tej doliny. Stefan Żeromski pisał: „tego wąwozu Jaworzyny pod Magurą do śmierci nie zapomnę...”, a Felicjan Faleński nazywał ją „doliną ciszy, cienia i pogody”.
W orograficznie prawych zboczach doliny znajdują się charakterystyczne wapienne ostańce skalne. Długoletnie pasterstwo i prace górnicze spowodowały, że każdej części tych zboczy i skałkom nadano nazwę. Nazwy te straciły już znaczenie, gdyż obecnie nie są już nikomu potrzebne. Zbocza lewe nie uległy takiemu zniszczeniu jak prawe, gdyż były zbyt strome zarówno dla celów pasterskich, jak i do wyrębu. Zachowały się na nich spore fragmenty naturalnych lasów urwiskowych. Władysław Cywiński w przewodniku Tatry pisze, że w położonej blisko miasta i licznie odwiedzanej przez turystów dolinie Jaworzynce jest więcej dużych zwierząt (jeleni, kozic) niż w dzikiej, ściśle chronionej i praktycznie nieodwiedzanej przez ludzi Dolinie Waksmundzkiej czy Pyszniańskiej. Zagląda tutaj niedźwiedź brunatny, a być może ma nawet w dolinie gawrę. Stwierdzono tutaj występowanie rzadkich w polskich Karpatach roślin takich jak dwulistnik muszy i sosna drzewokosa.
Przez dolinę wiedzie bardzo popularny szlak turystyczny na Halę Gąsienicową.
Histori
W dolinie prowadzono w przeszłości prace górnicze – wydobywano tu rudy żelaza. Po pracach tych pozostały widoczne jeszcze do dziś sztolnie i identyfikowalne zwałowiska płonnego urobku, a także stoki, miejscami zupełnie ogołocone z lasów. Jednocześnie dolina była jednym z większych ośrodków pasterstwa w Tatrach. Całą dolinę, łącznie ze stokami, zajmowała Hala Jaworzynka, do której należała znajdująca się na dnie doliny polana Jaworzynka. Nadmierny wypas stoków wschodnich doprowadził do ich całkowitej erozji; stoki te zamienione zostały w piarżyste usypisko. Ich regenerację rozpoczęto już przed II wojną światową i kontynuowano po wojnie. Najskuteczniejsze okazało się zalesienie ich modrzewiem i olchą. Te dwa gatunki drzew obcych florze Tatr najlepiej zniosły warunki panujące w tej dolinie (m.in. dobowe różnice temperatur dochodzące do 60 °C); są też bardziej od świerka odporne na wiatrołomy.
Gładkie stoki doliny stwarzały dobre warunki do zsuwania się lawin. Do doliny Jaworzynki odnosi się najstarsza wzmianka o śmierci w lawinie w Tatrach. W księgach zgonów w Kościelisku pod rokiem 1855 zapisany jest 16-letni Łukasz, syn Wacława Bukowskiego, który zginął zasypany lawina śnieżną na Magurze dnia 28 kwietnia. Przypuszcza się, że miejscem zasypania był żleb "Starej Kopalni", spadający właśnie z Kopy Magury. Lawiny notowane były później w dolinie wielokrotnie, m.in. spod Przełęczy między Kopami, w żlebie Szerokie, Długim Żlebie czy na zboczach Czuby Jaworzyńskiej[8].
W 1920 r. na zboczu doliny wybudowano pierwszą w Polsce dużą skocznię narciarską. Jej rekord wynosił 42 m.
Szlaki turystyczne
szlak turystyczny żółty szlak przebiegający dnem doliny Jaworzynki z Kuźnic na Przełęcz między Kopami. Czas przejścia: ok. 1:30 h, ↓ 1:00 h.
Hala Gąsienicowa – obecnie w potocznym rozumieniu jest to nazwa północnej części Doliny Gąsienicowej w Tatrach obejmującej Rówienki i otoczenie schroniska „Murowaniec”. Dojście z Kuźnic możliwe jest jednym z dwóch szlaków: przez Boczań i Skupniów Upłaz szlakiem niebieskim lub przez dolinę Jaworzynka szlakiem żółtym. Szlaki te łączą się na Przełęczy między Kopami, oba warianty zajmują tyle samo czasu. Dalej przez Królową Rówień i Rówienki – razem nieco ponad dwie godziny.
Nazewnictwo
Nazwa hali pochodzi od licznego w Zakopanem i okolicach góralskiego rodu Gąsieniców. W XVII w. byli jej właścicielami. Pierwotnie nazwa dotyczyła tylko hali pasterskiej i nie była pierwszą jej nazwą. Miejscowi nazywali ją halą Stawów, zaś wypasających na niej nazywano stawianami[2]. W dokumentach z I połowy XIX wieku, zwłaszcza austriackich, zwana była Doliną Siedmiu Stawów, rzadziej Doliną Pięciu Stawów. Zofia Hołub-Pacewiczowa pisała: Dla Hali Gąsienicowej dopiero w nowszych czasach utarła się nazwa w tej formie[3]. Później od nazwy hali nazwano dolinę i liczne na niej obiekty[2].
Opis hali
Na Hali znajduje się duże i bardzo popularne schronisko PTTK „Murowaniec” oraz kilka innych budynków: szałasy, leśniczówka, strażniczówka TPN „Gawra”, Stacja Obserwacyjna Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN i baza taterników, tzw. „Betlejemka”. W okolicy znaki ostrzegające przed niedźwiedziami. W razie braku miejsc, co zdarza się w sezonie przy dobrej pogodzie, można o nocleg pytać w stacji meteorologicznej, bazie taterników oraz leśniczówce na Hali.
Baza wypadowa na Kościelec, Zawrat, Granaty, Świnicę, Kozi Wierch oraz Kasprowy Wierch. Szlaki te poza szlakiem na Kasprowy nie są łatwe. Dla początkujących nadaje się też szlak nad Czarny Staw Gąsienicowy. Stamtąd zaczynają się trudniejsze szlaki na Zawrat oraz na Kościelec przez przełęcz Karb.
W lewo od Murowańca odchodzi żółty szlak na przełęcz Krzyżne przez Pańszczycę. Szlak jest łatwy, dopiero pod sam koniec znajduje się jedno trudne miejsce wokół skałki na stromym podejściu na Krzyżne. Na Hali Gąsienicowej powyżej schroniska znajduje się stacja meteorologiczna, która rozpoczęła pomiary meteorologiczne jako pierwsza górska stacja meteorologiczna na ziemiach polskich, od 1 grudnia 1913 do 1917 roku jako stacja pomiarowa Sekcji Przyrodniczej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Obecnie jest to „Stacja Badawcza im. M.M. Kłapów Instytutu Geografii Przestrzennego Zagospodarowania PAN”.
W 1926 zginął tu Stanisław Pardyak.
Przeszłość pasterska Hali Gąsienicowej
W przeszłości była to hala pasterska będąca jednym z większych ośrodków pasterstwa w Tatrach. Trawiaste tereny nie są pochodzenia naturalnego; dawniej były to ogromne zarośla kosodrzewiny, która przez pasterzy została wycięta. Po zlikwidowaniu pasterstwa hala z powrotem zarasta kosodrzewiną. Miała powierzchnię 797,45 ha, z czego pastwiska stanowiły tylko 3,8 ha, największą zaś część nieużytki 521,2 ha, reszta to halizny (120 ha), kosodrzewina (105 ha) i las (47,45) ha. Zajmowała cały obszar Doliny Czarnej Gąsienicowej i Doliny Zielonej Gąsienicowej, a nawet górną, zalesioną część Doliny Suchej Wody. Znajdujące się na tarasie Rówienki należały do dwóch hal; mniejsza południowa część do Hali Gąsienicowej, a większa północna do Hali Królowej. Stały tutaj szałasy i szopy pasterskie.
Jest to hala wybitnie wysokogórska, zawalona olbrzymimi głazami poprzerastanymi kosówką, położona w otoczeniu wysokich masywów skalnych i licznych stawów. Tętniła życiem pasterskim, była odwiedzana przez zbójników, według podań tutaj werbował do powstania Aleksander Kostka-Napierski[3].
W 1700 r. Halę Gąsienicową ród Gąsieniców oddał Szaflarskim z Czarnego Dunajca w zamian za Halę Krytą w Dolinie Chochołowskiej – jednak w 1796 r. na mocy wyroku sądowego sytuacja wróciła do pierwotnego stanu posiadania. Później w wyniku dziedziczenia hala uległa rozdrobnieniu pomiędzy licznych właścicieli podtatrzańskich miejscowości, w XX w. wypasali tu mieszkańcy wsi: Zubsuche, Olcza, Gliczarów, Nowe Bystre, Biały Dunajec, Szaflary. W 1960 r. wypas w przeliczeniu na owce wyniósł 494 sztuki[8]. Gdy Skarb Państwa w 1961 r. wykupywał od górali tę halę, miała ona już 381 właścicieli.
Szlaki turystyczne
Przy schronisku znajduje się bardzo duży węzeł znakowanych szlaków turystycznych:
szlak turystyczny niebieski z Kuźnic przez Boczań i Skupniów Upłaz do Murowańca, stąd dalej nad Czarny Staw Gąsienicowy i na Zawrat.
Czas przejścia z Kuźnic do Murowańca: 2 h, ↓ 1:35 h
Czas przejścia z Murowańca na Zawrat: 2:20 h, ↓ 1:50 h
szlak turystyczny czarny do Brzezin przez Psią Trawkę. Czas przejścia: 1:45 h, ↑ 2:15 h
szlak turystyczny zielony do Wierchporońca przez Rówień Waksmundzką, Gęsią Szyję i Rusinową Polanę. Czas przejścia: 3:50 h, z powrotem 4:15 h
szlak turystyczny żółty z Kasprowego Wierchu przez Gienkowe Mury i Roztokę Stawiańską do Murowańca, stąd doliną Pańszczycą na przełęcz Krzyżne.
Czas przejścia z Kasprowego Wierchu do Murowańca: 1:05 h, ↑ 1:25 h
Czas przejścia z Murowańca na Krzyżne: 2:45 h, ↓ 2:05 h
(na podstawie Expressmap).
Schronisko „Murowaniec” jest wygodnym i popularnym punktem początkowym do przejścia najtrudniejszego tatrzańskiego szlaku – Orlej Perci, na którą można wejść od przełęczy Krzyżne (żółty szlak) albo jednym z kilku odcinków łącznikowych od Czarnego Stawu Gąsienicowego, do którego prowadzi niebieski szlak.
Schronisko PTTK „Murowaniec” na Hali Gąsienicowej – obiekt noclegowy w Tatrach położony na wysokości 1500 m n.p.m., na Hali Gąsienicowej, od 2021 r. posiadający status schroniska. Budynek jest własnością Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i posiada obecnie 110 miejsc noclegowych w pokojach od 2- do 6-osobowych oraz w pokojach 10-osobowych. Na terenie schroniska znajduje się dyżurka TOPR. Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr A-1396/M z 12.12.2019
Historia schroniska
Schronisko „Murowaniec” powstało w latach 1921–1925 głównie staraniem Stanisława Osieckiego, prezesa Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i wicemarszałka Sejmu (tablica pamiątkowa z 1969 roku). Pierwsze szkice budowli „z dużych głazów nieobrabianych na zewnątrz” nakreślił wiosną 1914 architekt Jan Witkiewicz Koszczyc. Autorami ostatecznego projektu byli Zdzisław Kalinowski i Karol Siciński.
Schronisko zostało zbudowane przez Wojsko Polskie. W budowę schroniska zostały zaangażowane następujące pododdziały WP:
detaszowany pluton kompanii wysokogórskiej 3 pułku strzelców podhalańskich,
detaszowana kompania 5 pułk saperów z Krakowa, która zbudowała drogę z Brzezin na Halę Gąsienicową o długości 1200 m i szerokości 2,5 m,
detaszowany pluton 1 pułk saperów kolejowych z Krakowa, który zbudował kolejkę górską na Halę Gąsienicową dowożącą kamień i piasek do budowy schroniska,
detaszowany pluton 1 pułku strzelców podhalańskich z Nowego Sącza, który budował schronisko.
Kamień węgielny pod budowę położono 24 lipca 1921[3]. W niedzielę 12 lipca 1925 miało miejsce uroczyste poświęcenie oraz otwarcie schroniska, dokonane przez prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego w obecności między innymi marszałka Senatu Wojciecha Trąmpczyńskiego i generała Mariusza Zaruskiego[4][5].
W latach 1950–1951 dobudowano zachodnie skrzydło i przerobiono wnętrze, powiększając obiekt do obecnych rozmiarów.
W 1963 schronisko uległo częściowemu spaleniu. W następnym roku zostało odbudowane, ale bez słynnej sali na poddaszu zwanej „Trumną”.
Od 1983 kierownikiem schroniska jest Andrzej Kusion, ratownik GOPR i TOPR, który przeprowadził modernizację obiektu.
U wejścia do schroniska wisi tablica poświęcona pamięci Adama Asnyka, wmurowana w 1929 roku, a odsłonięta w 1930 roku. Projekt z 1927 roku przewidywał wkucie jej w jedną ze skał nad Morskim Okiem. 12 grudnia 2019 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego (nr rejestru A-1396/M).
W pobliżu schroniska na Hali Gąsienicowej znajduje się m.in. Centralny Ośrodek Szkolenia PZA „Betlejemka”.
Szlaki turystyczne
Przy schronisku znajduje się bardzo duży węzeł znakowanych szlaków turystycznych:
szlak turystyczny niebieski – szlak niebieski z Kuźnic przez Boczań, Skupniów Upłaz i Przełęcz między Kopami do „Murowańca”, stąd dalej nad Czarny Staw Gąsienicowy i na Zawrat.
Czas przejścia z Kuźnic do „Murowańca”: 2 h, ↓ 1:35 h
Czas przejścia z „Murowańca” na Zawrat: 2:20 h, ↓ 1:50 h
szlak turystyczny żółty szlak turystyczny niebieski – do Przełęczy między Kopami prowadzi też szlak żółty doliną Jaworzynką. Czas przejścia z Kuźnic do Murowańca tą drogą i dalej szlakiem niebieskim: 2 h (↓ 1:35 h)
szlak turystyczny czarny – czarny do Drogi Oswalda Balzera w Brzezinach przez Psią Trawkę (6,4 km). Czas przejścia: ↓1:45 h, ↑ 2:15 h
szlak turystyczny zielony – zielony do Wierchporońca przez Rówień Waksmundzką, Gęsią Szyję i Rusinową Polanę. Czas przejścia: 3:50 h, z powrotem 4:15 h
szlak turystyczny żółty – żółty z Kasprowego Wierchu przez Gienkowe Mury i Roztokę Stawiańską do „Murowańca”, stąd doliną Pańszczycą na przełęcz Krzyżne.
Czas przejścia z Kasprowego Wierchu do „Murowańca”: 1:05 h, ↑ 1:25 h
Czas przejścia z „Murowańca” na Krzyżne: 2:45 h, ↓ 2:05 h[7]
Schronisko „Murowaniec” jest wygodnym i popularnym punktem początkowym do przejścia – uważanego za najtrudniejszy – tatrzańskiego szlaku, Orlej Perci, na którą można wejść od przełęczy Krzyżne (żółty szlak) albo jednym z kilku odcinków łącznikowych od Czarnego Stawu Gąsienicowego do którego prowadzi niebieski szlak.
Czarny Staw Gąsienicowy – jezioro polodowcowe z grupy Gąsienicowych Stawów w Tatrach Wysokich.
Charakterystyka
Położone jest na wysokości 1624 m w Kotle Czarnego Stawu i jest piątym co do powierzchni jeziorem tatrzańskim. Nad jego zachodnim brzegiem wznoszą się ściany Kościelca. Czarny Staw jest największym jeziorem Doliny Gąsienicowej i jednym z dwóch położonych w części wschodniej, nazywanej czasem Doliną Czarną Gąsienicową (drugim jest Zmarzły Staw Gąsienicowy). Jest to jezioro oligotroficzne.
Nazwa wywodzi się z ciemnogranatowego, a nawet czarnego odcienia wody, związanego z ocienieniem wód pobliskim szczytem i sinicami (Pleurocapsa polonica) pokrywającymi głazy znajdujące się na brzegach jeziora. Przezroczystość wody wynosi 12 m. Staw pokrywa się lodem przeważnie w październiku – listopadzie, topnieje zaś w miesiącach maj – lipiec. Jezioro ma kształt owalny, woda jest przezroczysta, o zabarwieniu szafirowym[3]. Od północy jezioro zamyka skalny próg, z którego wypływa Czarny Potok Gąsienicowy. Czarny Staw został sztucznie zarybiony w 1881 r. (wpuszczono do niego pstrągi potokowe i źródlane). Na jeziorze, w pobliżu północno-wschodniego brzegu, znajduje się niewielka wysepka (310 m²) porośnięta kosodrzewiną, powstała na dawnym mutonie. Na wysepce tej planowano w 1909 r. zbudowanie mauzoleum Juliusza Słowackiego, pomysłu zaniechano w wyniku protestów działaczy ochrony przyrody.
Jeziorem od początków XIX wieku zachwycali się tatrzańscy turyści. Było tematem obrazów Alfreda Schouppégo, Wojciecha Gersona, Leona Wyczółkowskiego i wielu innych. Pomiarów jego wysokości dokonał już w 1852 r. Stefan Ludwik Kuczyński. Pełniejsze pomiary wykonał Eugeniusz Klemens Dziewulski w 1881 r., a dokładniejsze Ludomir Sawicki w 1909 r.
W latach 1884–1920 działało nad brzegiem stawu prywatne, dwuizbowe schronisko będące własnością Józefa Sieczki z Zakopanego. Spaliło się w 1920 r.
Szlaki turystyczne
szlak turystyczny niebieski z Hali Gąsienicowej na Zawrat, przebiega wzdłuż wschodniego brzegu:
czas przejścia z „Murowańca” nad Czarny Staw: 30 min, ↓ 20 min
czas przejścia znad Czarnego Stawu na Zawrat: 1:50 h, ↓ 1:20 h
szlak turystyczny żółty na Skrajny Granat, odchodzi od niebieskiego szlaku na wschodnim brzegu jeziora. Czas przejścia: 1:45 h, ↓ 1:20 h.
szlak turystyczny czarny odchodzący przy północnym brzegu na Mały Kościelec i dalej na przełęcz Karb oraz Kościelec (trasa poprowadzona w 1961 – wcześniejsza, wytyczona przez Towarzystwo Tatrzańskie, prowadziła żlebem bezpośrednio na przełęcz). Czas przejścia na Karb: 40 min, ↓ 30 min
Karb (niem. Kerbsattel, słow. Karb, węg. Karb-hágó) – położona na wysokości 1853 m płytka przełęcz pomiędzy Małym Kościelcem a Kościelcem, powstała w strefie dawnych przesunięć tektonicznych. Widać stąd Świnicę i Kasprowy Wierch. W 1902 Towarzystwo Tatrzańskie zbudowało ścieżkę turystyczną prowadzącą na Świnicką Przełęcz. Została ona jednak po II wojnie światowej zamknięta dla turystów. Prowadząca poziomo na południe (z tabliczką zakazu) ścieżka obecnie używana jest tylko przez taterników. Na wschód opada z przełęczy piarżysty żleb, którym kiedyś (do 1961 r.) wiódł szlak wejściowy. Z rzadkich w Polsce roślin występuje w rejonie przełęczy ukwap karpacki.
Przełęcz była od dawna zdobywana przez koziarzy i juhasów. Odnotowano wejście Feliksa Berdaua w 1854 r. Zimą pierwsi na przełęczy byli Mieczysław Karłowicz i Roman Kordys 24 stycznia 1908 r.
Szlaki turystyczne
Na przełęczy skrzyżowanie szlaków:
szlak turystyczny czarny – czarny znad Czarnego Stawu Gąsienicowego przez Mały Kościelec i przełęcz Karb na szczyt Kościelca. Czas przejścia znad Czarnego Stawu na Karb: 25 min, ↑ 35 min; z Karbu na Kościelec 45 min, ↓ 35 min
szlak turystyczny niebieski – niebieski prowadzący z Karbu do czarnego szlaku na Świnicką Przełęcz, łączący się z nim w okolicy Czerwonych Stawków Gąsienicowych. Czas przejścia: 20 min, ↑ 30 min
Dolina Gąsienicowa, dawniej także Dolina Gąsienicowych Stawów (słow. Gąsienicova dolina, niem. Gąsienicatal, węg. Gąsienica-tavak-völgy) – górne piętro Doliny Suchej Wody Gąsienicowej w polskich Tatrach. Oddziela się od niej na wysokości 1425 m (miejsce ujścia Czarnego Potoku do Suchej Wody Gąsienicowej).
Topografia Dolinę Gąsienicową ograniczają: od wschodu – północna grań Skrajnego Granatu
od południa – fragment wschodniej grani Świnicy od Skrajnego Granatu do Świnicy i odcinek głównej grani do Kasprowego Wierchu
od zachodu – północno-wschodnia grań Kasprowego Wierchu po Kopę Magury Dolina Gąsienicowa ma dwie odnogi rozdzielone Granią Kościelców i nazywane Doliną Czarną Gąsienicową (po wschodniej stronie tej grani) i Doliną Zieloną Gąsienicową (po jej zachodniej stronie).
Dolina Zielona Gąsienicowa ma jedną odnogę – Dolinę Suchą Stawiańską, nazywaną też Kotłem Kasprowym lub Kotłem Gąsienicowym, oraz górne piętra – Świnicką Kotlinkę, Mylną Kotlinkę i Zadnie Koło, położone u podnóża Świnicy. Odnogą Doliny Czarnej Gąsienicowej jest Dolinka Kozia, a górne jej piętra tworzą kotły Czarnego i Zmarzłego Stawu[2].
Sieć wodna
W odnodze południowo-zachodniej, nazywanej też Doliną Zieloną Gąsienicową, znajdują się prawie wszystkie stawy Doliny Suchej Wody (tzw. Gąsienicowe Stawy). Są to[1]:
Zielony Staw Gąsienicowy (3,764 ha),
Długi Staw Gąsienicowy (1,564 ha),
Kurtkowiec (1,536 ha z wyspą),
Dwoisty Staw Gąsienicowy (dwa stawy: 1,355 i 0,880 ha),
Zadni Staw Gąsienicowy (0,515 ha),
Litworowy Staw Gąsienicowy (0,407 ha),
Czerwone Stawki Gąsienicowe (dwa stawy: 0,196 i 0,138 ha),
Mokra Jama (0,048 ha),
Kotlinowy Stawek (0,021 ha),
Dwoiśniaczek (cztery stawy: 0,019, 0,014, 0,007 i 0,002 ha),
Troiśniak (trzy stawy: 0,017 i 0,003 ha, trzeci zanikający),
Dwoiśniak (0,007 ha, drugi staw wyschnięty),
Jedyniak (0,006 ha),
Samotniak (wyschnięty).
W odnodze południowo-wschodniej, nazywanej Doliną Czarną Gąsienicową, znajdują się pozostałe dwa stawy: Czarny Staw Gąsienicowy (największy w całej dolinie – 17,94 ha) oraz Zmarzły Staw Gąsienicowy (0,28 ha).
Dolina odwadniana jest w dużej części poprzez przepływy podziemne. Wody całej Doliny Zielonej Gąsienicowej przepływają podziemnymi przepływami, m.in. do Doliny Goryczkowej (wydobywają się w Goryczkowym Wywierzysku) i Kasprowej (wypływają tu w Jaskini Kasprowej Niżniej). Głównym ciekiem doliny jest Czarny Potok i Sucha Woda, na znacznej części swojej długości również zanikające pod głazami.
Historia
Nazwa Doliny Gąsienicowej związana jest z nazwiskiem Gąsieniców, dawniejszych właścicieli. Była dawniej intensywnie wypasana, wchodziła w skład Hali Gąsienicowej. W zapisach pojawiła się już w 1653 r. jako hala Stawów. Na mapach z XIX wieku figuruje nazwa Doliny Siedmiu Stawów. Tętniła życiem pasterskim, była odwiedzana przez zbójników, według podań tutaj werbował do powstania Aleksander Kostka-Napierski. Od tego momentu rozpoczyna się w wyniku naturalnej sukcesji ekologicznej zarastanie doliny lasem i kosodrzewiną. Obecnie dno doliny porastają już ogromne łany kosodrzewiny.
Turystyka
Odwiedzana przez turystów już na początku XIX wieku jest węzłem dla wielu szlaków turystycznych i bazą wypadową narciarzy (wyciągi narciarskie) i taterników. W dolinie w latach 1921–1925 zbudowano schronisko „Murowaniec”. Do niego poprowadzono w latach 1921–1923 utwardzoną drogę (zamkniętą dla samochodów, używaną m.in. do zaopatrzenia schroniska). Innymi zabudowaniami w dolinie są: baza szkolenia taterników – „Betlejemka”, leśniczówka TPN – „Księżówka”, meteorologiczna stacja pomiarowa PAN, budynek strażników TPN „Gawra” oraz kilka szałasów pasterskich. Obecnie jest to, jak uważa Władysław Cywiński, ...najintensywniej zagospodarowana tatrzańska dolina. Do oceny służą 3 zmierzalne, obiektywne czynniki: liczba miejsc noclegowych, kilometraż szlaków i pojemność wyciągów na jednostkę powierzchni.
Szlaki turystyczne
Schronisko Murowaniec w Dolinie Gąsienicowej jest węzłem szlaków turystycznych:
szlak turystyczny niebieski – szlak niebieski z Kuźnic przez Boczań, Skupniów Upłaz i Przełęcz między Kopami do Murowańca, stąd dalej nad Czarny Staw Gąsienicowy i na Zawrat.
Czas przejścia z Kuźnic do Murowańca: 2 h, ↓ 1:35 h
Czas przejścia z Murowańca na Zawrat: 2:20 h, ↓ 1:50 h
szlak turystyczny żółty szlak turystyczny niebieski – do Przełęczy między Kopami prowadzi też szlak żółty doliną Jaworzynką. Czas przejścia z Kuźnic do Murowańca tą drogą i dalej szlakiem niebieskim: 2 h (↓ 1:35 h)
szlak turystyczny czarny – czarny do Brzezin przez Psią Trawkę. Czas przejścia: 1:45 h, ↑ 2:15 h
szlak turystyczny zielony – zielony do Wierchporońca przez Rówień Waksmundzką, Gęsią Szyję i Rusinową Polanę. Czas przejścia: 3:50 h, z powrotem 4:15 h
szlak turystyczny żółty – żółty z Kasprowego Wierchu przez Gienkowe Mury i Roztokę Stawiańską do Murowańca, stąd Doliną Pańszczycą na przełęcz Krzyżne.
Czas przejścia z Kasprowego Wierchu do Murowańca: 1:05 h, ↑ 1:25 h
Czas przejścia z Murowańca na Krzyżne: 2:45 h, ↓ 2:05 h.
Boczań (1224 m) – wzniesienie w reglowej części Tatr Zachodnich, nad Doliną Jaworzynką. Stanowi zachodnie odgałęzienie Wysokiego (1287 m). Od Skupniowego Upłazu oddziela go Skupniów Przechód i Skupniów Żleb. Zarówno wierzchołek, jak i stoki porasta las. Dawniej opadające do Doliny Jaworzynki stoki Boczania były bezleśne, las został tutaj wycięty na potrzeby huty w Kuźnicach, zaś bezleśne stoki stanowiły tereny wypasowe Hali Jaworzynka. Znajduje się w nich kilka skał – Cyganka, Cycek i inne. Jest też jedna jaskinia – Jaskinia w Cycku. W owym czasie nazwa Boczań dotyczyła tylko tych stoków, dopiero później została przeniesiona na całe wzniesienie. Po zniesieniu wypasu stoki Boczania zostały zalesione modrzewiami. Oprócz nich rosną tu jeszcze świerki, wśród których wyjątkowo licznie występuje powojnik alpejski.
Przez nienazwane, płytkie siodło między Boczaniem a Wysokim oraz północną stroną Boczania, kilkanaście metrów poniżej jego grzbietu, prowadzi popularny szlak turystyczny na Dolinę Gąsienicową. Odcinek przez Boczań pozbawiony jest zupełnie widoków, gdyż jest zalesiony. Turyści wydeptali kilka ścieżek prowadzących od tego szlaku na widokowe punkty w grzbiecie Boczania.
Szlaki turystyczne
szlak turystyczny niebieski – niebieski z Kuźnic przez Boczań i Skupniów Upłaz na Przełęcz między Kopami.
Czas przejścia z Kuźnic na Boczań: 30 min, ↓ 20 min
Czas przejścia z Boczania na przełęcz: 1:10 h, ↓ 45 min
W 1952 r. szlak prowadzący z Kuźnic przez Boczań do Hali Gąsienicowej nazwano Szlakiem Lenina.
Grupa Media Informacyjne zaprasza do zwiedzania - Fotografia Adam Nawara - zdjęcia można nabyć za pośrednictwem redakcji GMI
|
Grupa GMI
